تبری
| ځینې عملي او فقهي احکام |
|---|
 |
تبرّی، د الله او د هغه د اولیاوو له دښمنانو څخه د بیزارۍ او لرې والي په مانا ده. په شیعه مذهب کې، تبری د دین له فروعو څخه ده او په اعتقادي او کړچاري تعلیماتو کې یې ځانګړی مقام لري. شیعه عالمانو د ځینو آیتونو او روایتونو په استناد، له مشرکانو، کافرانو، د اهل بیتو(ع) له دښمنانو او قاتلانو او همدارنګه له ګمراهو او ظالمو مشرانو څخه تبری کول واجب بللي دي.
ډېری شیعیان په دې باور دي چې د اهل بیتو(ع) له دښمنانو او هغو کسانو څخه چې د دوی د خلافت حق یې غصب کړی دی، د تبری څرګندول د وحدت د اصل، د مسلمانانو ترمنځ د اړیکو د ټینګولو او د اسلامي مذاهبو د نزدیکت له ساتنې سره په ټکر کې دي.
مفهوم پېژندنه
«تبری» په اصطلاح کې د الله او د هغه د اولیاوو له دښمنانو څخه د بیزارۍ او لرې والي په مانا ده.[۱] د تبری کلمه د «بُرء» له ریښې اخیستل شوې او د«برائت» په څېر کلمو سره همکورنۍ ده، او په لغت کې له هغه څه څخه د لرې والي په مانا ده چې ورسره نږدې والی ناخوښ دی.[۲]
مقام او اهمیت
تبری د شیعه د تعلیماتو او اعتقاداتو له مهمو برخو څخه ده[۳] او په شیعه مذهب کې د تَوَلّی، تر څنګ د دین له فروعو څخه شمېرل کیږي.[۴] په شیعه روایتونو کې د تبری پر اهمیت ډېر ټینګار شوی دی.[۵] کلیني په خپل کتاب الکافي کې یوه برخه د «بابُ الْحُبِّ في اللَّهِ وَ الْبُغْضِ في اللَّه»، تر عنوان لاندې د تولی او تبری په اړه روایتونو ته ځانګړې کړې او ټوټل شپاړس روایتونه یې راټول کړي دي.[۶]
په یوه روایت کې چې له رسول الله(ص) نقل شوی، تبری یا د الله لپاره دښمني د ایمان تر ټولو پیاوړی او ډاډمن لاسوند بلل شوی دی.[۷] په یوه بل روایت کې چې له امام رضا(ع) نقل شوی، د الله، رسول الله(ص) او اهل بیتو(ع) له دښمنانو څخه تبری کول، د اهل بیتو د ولایت د منلو تر څنګ، د دین د کمال په توګه معرفي شوي دي.[۸]
د تبری وجوب
په شیعه مذهب کې، تبری د دین له واجباتو څخه ده.[۹] د شیعه فقیه او متکلم شیخ صدوق په وینا، د شیعه عقیده دا ده چې له ظالمانو څخه تبری او بیزاري کول واجب دي.[۱۰] حر عاملي په خپل کتاب وسائل الشیعه کې، د «وجوب حُبِّ المؤمن و بُغضِ الْكافر»، تر عنوان لاندې روایتونه راټول کړي او له دې روایتونو څخه یې د تبری وجوب استنباط کړی دی.[۱۱]
د تبری د مشروعیت او وجوب لپاره، د الممتحنه سورې په لومړي آیت هم استناد شوی دی .[۱۲] علامه طباطبایي وایي چې دا آیت مؤمنان په کلکه له دې نهي کوي چې د الله له دښمنانو سره دوستي وکړي .[۱۳] سید عبدالحسین لاري د شیخ انصاري د مکاسب په شرح کې ویلي چې دا آیت او روایتونه په واضح ډول د تبری په وجوب دلالت کوي.[۱۴]
هغه کسان چې له هغوی څخه تبری واجبه ده
شیعه عالمانو آیتونو او روایتونو ته په پام سره، له لاندې ډلو څخه تبری کول واجب بللي دي:
- مشرکان: د علامه طباطبایي په وینا، په ځینو آیتونو لکه د توبه سورې ۳م آیت، ۱۱۴م آیت او د انعام سورې ۱۹م آیت کې، د پېغمبرانو له خوا له مشرکانو او د هغوی له شرک څخه د تبری او بیزارۍ څرګندولو ته اشاره شوې ده. همدارنګه د توبه سورې په لومړیو آیتونو (۱ تر ۳) کې، چې د برائت آیتونه بلل کیږي،[۱۵] له مشرکانو څخه د بیزارۍ او برائت اعلان ته اشاره شوې ده.[۱۶]
- د اهل بیتو دښمنان: شیعه عالمانو د ځینو روایتونو په استناد سره، د اهل بیت(ع) له دښمنانو او هغو کسانو څخه چې د دوی د خلافت حق یې غصب کړی، د برائت څرګندول واجب بللي دي.[۱۷]
- د اهل بیتو قاتلان: په یوه روایت کې چې شیخ صدوق په خپل کتاب خصال کې له امام صادق(ع) نقل کړی، له هغو کسانو څخه چې د اهل بیتو(ع) وژنه یې کړې او یا یې په حق کې ظلم کړی، تبری کول واجب بلل شوي دي.[۱۸]
- له ظلم او ظالمو دولتونو تبری: له ظلم او هغو ظالمو دولتونو څخه چې ظلم او ستم یې په مسلمانانو او نړۍ په مظلومانو روان دی، تبری کول واجب دي.[۱۹] ویل کیږي چې نن ورځ (په پنځلسمه قمري پیړۍ کې)، صهیونیست رژیم د ظالم او غاصب دولت یو روښانه مصداق دی چې د فلسطین په مظلومو خلکو او مسلمانانو یې ظلم روان دی.[۲۰]
د تولی او تبری ترمنځ اړیکي
په ځینو حدیثي سرچینو کې راغلي روایتونه ښيي چې تولی، یعنې د اهل بیتو(ع) دوستي او د هغوی د ولایت منل،[۲۱] هغه مهال د یو کس له خوا قبولیږي چې هغه تبری هم ولري. د بېلګې په توګه، په یوه روایت کې له امام صادق(ع) نقل شوی چې هغه څوک چې زموږ د محبت او دوستۍ ادعا کوي، خو زموږ له دښمنانو څخه تبری او بیزاري نه کوي، دروغجن دی .[۲۲] له امام رضا(ع) هم نقل شوی چې د اهل بیت(ع) ولایت نه بشپړیږي او د هغوی محبت او مودت خالص او ثابت نه پاتې کیږي مګر د دوی له دښمنانو څخه د تبری او بیزارۍ په واسطه.[۲۳]
مرتضی مطهري لیکلي چې تبری دا مانا لري چې هر څوک چې د امام علي(ع) د ولایت په منلو باور لري، باید یو منفي حالت هم ولري؛ یعنې هغه څه چې د علي(ع) او د هغه د لارې په وړاندې دي، نفي او رد کړي. په بل عبارت، دلته یوازې په الله ایمان کافي نه دی او باید د طاغوت نفي هم ورسره یوځای شي.[۲۴] د شپږمې قمري پیړۍ شیعه مفسر ابوالفتوح رازي تبری د تولی شرط او مقدمه بللې او ویلي یې دي چې موحدان باید په لومړي سر کې د توحید په کلمه ویلو سره، له هر هغه څه څخه چې د کفر او شرک مظاهر دي تبری او بیزاري وکړي چې د ایمان وادۍ ته داخل شي.[۲۵]
تبرائیان
د صفویه په دوره کې، د شیعیانو یوه ډله چې د «برائتیانو» په نوم یاده شوه، په دې باور وه چې د اهل بیتو(ع) له دښمنانو او د خلافت له غاصبانو څخه تبری او بیزاري او د هغوی لعن کول باید په علني ډول څرګند شي.[۲۶] دوی به په کوڅو او بازارونو کې په لوړ غږ د امام علي(ع) د ولایت اقرار او د هغه د مخالفانو او دښمنانو او همدارنګه د بني امیه او بني عباس خلفاوو د لعن کولو اقدام کاوه[۲۷]. د دې ډلې په مقابل کې، ډېری شیعیان په دې باور دي چې د تبری او د نورو اسلامي فرقو په مقدساتو د سب او لعن دا ډول څرګندول د وحدت د اصل، د مسلمانانو ترمنځ د اړیکو د ټینګولو او د اسلامي مذاهبو د تقریب او نزدیکت له پیاوړتیا سره په ټکر کې دي.[۲۸]
اړوند موضوع
فوټ نوټ
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۳۳؛ علوی، عقائد المؤمنین، ۱۴۳۷ق، ص۲۱۴.
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات، ذیل واژه «برأ».
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۳۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۳۳؛ علوی، عقائد المؤمنین، ۱۴۳۷ق، ص۲۱۴.
- ↑ جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۳۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۴-۱۲۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۲۵؛ علامه مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۶۰.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۵۸.
- ↑ لاری، التعلیقة علی المکاسب، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۳۲؛ علوی، عقائد المؤمنین، ۱۴۳۷ق، ص۲۱۷.
- ↑ شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۶، ص۱۷۶.
- ↑ لاری، التعلیقة علی المکاسب، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۹، ص۲۲۶.
- ↑ لاری، التعلیقة علی المکاسب، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۹، ص۱۴۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۹، ص۱۴۶-۱۴۷ و ۱۴۹.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۲-۱۰۳؛ محقق لاهیجی، سرمایه ایمان، ۱۳۷۲ش، ص۱۵۴-۱۵۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۶۴-۶۷.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ص۱۵۳.
- ↑ اسماعیلی، تولی و تبری از نگاهی دیگر، ۱۳۸۴ش، ص۷۵.
- ↑ اسماعیلی، تولی و تبری از نگاهی دیگر، ۱۳۸۴ش، ص۷۵.
- ↑ د مثال په توګه وګورئ: تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۴۵۲؛ جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ۶۶۷.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۵۸.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۵۸.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۱۳۳.
- ↑ ابوافتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۸۳.
- ↑ خانی آرانی، «شاخصههای فکری و رویکردهای عملی جریان شیعه وحدتستیز (تعارضگرا)»، ص۱۴-۱۵.
- ↑ راوندی، تاریخ اجتماعی ایران، ۱۳۸۲ش، ج۸، ص۱۳۶.
- ↑ سلمانی، «تبری»، ص۳۷۸.
سرچينې
- ابوافتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، تصحیح محمدجعفر یاحقی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۶ش.
- اسماعیلی، مهدی، تولی و تبری از نگاهی دیگر، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی، ۱۳۸۴ش.
- تبریزی، میرزاجواد، صراط النجاة، قم، انتشارات سلمان فارسی، ۱۴۱۶ق.
- جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، قم، مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تصحیح سید محمدرضا حسینی جلالی، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۱۶ق.
- خانی آرانی، الهه، «شاخصههای فکری و رویکردهای عملی جریان شیعه وحدتستیز (تعارضگرا)»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره ۳۱، بهار ۱۴۰۱ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۲ق.
- راوندی، مرتضی، تاریخ اجتماعی ایران، تهران، انتشارات نگاه، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
- سلمانی، «تبری»، ص۳۷۶.
- شیخ صدوق، محمد بن حسین، الاعتقادات، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۴ق.
- شیخ صدوق، محمد بن حسین، الخصال، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۴ق.
- علوی، سیدعادل، عقائد المؤمنین، قم، مؤسسه اسلامی تبلیغ و ارشاد، ۱۴۳۷ق.
- قاسمی، صالح، مرجعیت موروثی یا تشیع انگلیسی، تهران، نشر سلمان پاک، چاپ دوم، ۱۳۹۴ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- لاری، سید عبدالحسین، التعلیقة علی المکاسب، قم، بنیاد معارف اسلامی، ۱۴۱۸ق.
- مازندرانی، محمدصالح، شرح اصول الکافی، بیروت، دار إحیاء الکتاب العربی، ۱۴۲۹ق.
- محقق لاهیجی، عبدالرزاق، سرمایه ایمان، تهران، انتشارات الزهراء، ۱۳۷۲ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۹۰ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء تراث العربی، ۱۴۰۵ق.
| ||||||||||||||