عبقات الانوار في امامة الائمة الاطهار (کتاب)
عَبَقاتُ الاَنوار فی اِمامَة الاَئمةِ الاَطهار، په فارسۍ ژبه د تُحْفَه اِثناعشریه کتاب د یوې برخې په ځواب کې د میر حامد حسین هندي (وفات:۱۳۰۶ق) یو کلامي کتاب دی. دا کتاب د امام علي(ع) او نورو شیعه امامانو په امامت د هغو ایتونو او روایتونو د دلالت د څرنګوالي په اړه دی چې عبدالعزیز دهلوي د هغو انکار کړی دی.عبقات کتاب د مولف د وفاتېدو په وجه نیمګړی پاتې شو خو د هغه زوي او لمسیانو یې ځینې برخې پرې ورزیاتې کړې.
په عقبات کتاب کې د اهل سنتو له خبرو، حدیثونو او سرچینو استفاده شوې ده. دغه کتاب د شیعه عالمانو له هرکلي او ستاینې سره مخامخ شوی دی.
د عبقات کتاب ځینې برخې په هند او بیا په ایران کې چاپ شوې. د دغه کتاب ځینې برخې د لنډیز په شکل او په ځینو موردونو کې په پوره توګه په عربۍ ژبه ژباړل شوې دي.
حیثیت او اهمیت
عبقات الانوار کتاب، د امامت په برخه کې ډېر مهم کتاب ګڼل کیږي.[۱] په دې کتاب کې د اعتقاداتو، تفسیر، حدیث، درایه، تاریخ، رجال، ادبیاتو او ... په زمینه کې ځینې بحثونه مطرح شوې دي.[۲] ویل شوي چې ځینې کسان د دغه کتاب په لوستلو سره شیعه شوې دي.[۳][یادونه۱]
شیعه عالمانو لکه میرزای شیرازي (وفات: ۱۳۱۲ق)، زین العابدین مازندراني (وفات: ۱۳۰۹ق)، محدث نوري (وفات: ۱۳۲۰ق) او سید محمد حسین شهرستاني (وفات: ۱۳۱۵ق) په دې کتاب تقریظ لیکلی دی.[۴] همداراز ځینو کسانو لکه میرزا ابوالفضل تهراني، سید محسن حکیم او شیخ عباس قمي،هغه بې ساری کتاب ګڼلی دی.[۵]
د کتاب د لیکوال په اړه
- اصلي مقاله: میر حامد حسین هندي
میر حامد حسین هندي (وفات: ۱۳۰۶ق)، د هند شیعه عالم دی. هغه له لویو متکلمانو او د اسلام او شیعه مذهب له مدافعانو ګڼل شوی دی.[۶] هغه د شیعه په دفاع او د فقې په زمینې کې ځینې کتابونه لیکلې دي.[۷] ځینو کسانو د هغه تالیفات تر ۲۰۰ ټوکو زیات ګڼلې دي.[۸] میر حامد خپل ځینې اثار منجمله عبقات الانوار په فارسۍ لیکلي دي.[۹]
د لیکلو محرک
- اصلي مقاله: تحفه اثنا عشریه (کتاب)
عبقات کتاب، د تحفه اثنا عشریه کتاب په رد او د امامت په دفاع کې لیکل شوی دی.[۱۰] د تحفه اثنا عشریه کتاب له دولسګونو برخو څخه اومه یې د امامت په اړه د شیعه په عقیدو په اعتراض کې لیکل شوې ده. په دې برخه کې، په ځینو ایتونو او روایتونو چې شیعه د حضرت علي(ع) د امامت د ثابتولو لپاره په هغو استناد کړی، کره کتنه شوې ده.[۱۱] عبقات الانوار کتاب د دغه برخې په تنقیدونو د ځواب لپاره لیکل شوی دی.[۱۲]
تحفه اثناعشریه، د شیعه عقایدو په رد او دغه مذهب ته د خلکو د ګروهنې د مخنیوي لپاره لیکل شوی دی.[۱۳] دا کتاب د هند د استوګن اهل سنت عالم عبدالعزیز دهلوي (وفات:۱۲۳۹ق) لیکلی دی[۱۴] میر حامد حسین په عبقات کې هغه د شاه صاحب په نوم یادوي.[۱۵] د میر حامد حسین په وینا په دې کتاب کې په شیعو ځینې تورونه لګول شوي چې له واقعیته لرې دي.[۱۶] محمد رضا حکیمي ویلی چې د تحفه اثنا عشریه کتاب خپرېدل د هند په مسلمانانو کې د کینې، کرکې اختلاف او تفرقې سبب شوی و.[۱۷]
د لیکوال روده
«په رښتیا عبقات، عظیم کتاب دی. دا یو بې پایه سمندر او ژور دریاب دی. دا شان کتاب د ولسونو په فرهنګ او نورو بشري افقونو کې هم ساری نه لري... دا دومره پوهه او ژورتیا، دا دومره معرفت او استقصا، دا د اطلاعاتو د لمنې پراختیا، دا دومره زیاته خبرتیا او مهارت.... دا قوام او ماده، دا ټول په رښتیا چې د فکر او تالیف په نړۍ او د انساني قدرتونو په ډګر کې یوه معجزه ده.[۱۸]»
د ځینو څېړاندو په وینا، عبقات کتاب، په تحفه اثنا عشریه کتاب کې مطرح شویو شبهو ته په ځواب کې له داسې دلایلو استفاده کړې چې د دواړو لورو له خوا د منلو وړ دي.[۱۹] لیکوال، د امامانو د امامت د اثبات لپاره، په اهل سنتو روایي سرچینو، د صحابه و په پوهې، او د اهل سنتو په منلو وړ قواعدو استناد کوي.[۲۰] په ځینو مواردو کې هم په تحفه او د دهلوي په نور اثارو کې د هغه له خپلو خبرو څخه، د دغه کتاب د ادعاګانو د ردولو لپاره استفاده کوي.[۲۱]
لیکوال په دې کتاب کې، اول د حدیث سند جاجوي او د هغه د معتبروالي له اثباته وروسته، د امام علي او نورو امامانو په امامت د هغه د دلالت څرنګوالی بیانوي[۲۲] د حدیثونو سند او متن، په دوو جدا برخو کې جاجول شوی دی.[۲۳]
د کتاب مینځپانګه
عبقات الانوار کتاب له دوو اصلي برخو جوړ شوی؛ لومړی برخه یې د هغو ایتونو د دلالت په اړه ده چې شیعیانو د امامت د اثبات لپاره په هغو استدلال کړی دی. د کتاب دغه برخه نه ده چاپ شوې؛ خو ویل شوي چې په هند کې د رجب علي خان په کتابتون او د مولف په کتابتون کې د هغه یوه نسخه موجوده ده.[۲۴] په دې برخه کې، د ولایت آیت، د تطهیر آیت، د مودت آیت، د مباهله آیت، د هادي آیت او د السابقون آیت مطرح شوی دی.[۲۵]
د کتاب دوهمه برخه هغو روایتونو ته ځانګړې ده چې ترې د امامت د اثبات لپاره استفاده شوې او هغه شبهې چې تحفه اثناعشریه د دغه روایتونو په اړه راوړې، ورته ځواب ورکړل شوی دی.[۲۶] دغه روایتونه په دې ډول دي:
- د غدیر خطبه: هغه حدیث چې پکې پېغمبر(ص) د غدیر په پیښه کې امام علي(ع) د مسلمانانو مولا وباله.
- د منزلت حدیث: هغه حدیث چې پکې پېغمبر(ص) ته د امام علي(ع) نسبت موسی ته د هارون د نسبت په شان بلل شوی دی.
- د ولایت حدیث: هغه حدیث چې پېغمبر پکې تصریح لري چې امام علي(ع) له پېغمبره وروسته امام او د مومنانو ولي دی.
- د تشبیه حدیث: هغه حدیث چې حضرت علي یې له ځینو پېغمبرانو سره ورته معرفي کړی دی.[۲۷]
د مولف د زوي او لمسي لخوا د کتاب بشپړتیا
میر حامد حسین هندي د کتاب له بشپړولو مخکې له دنیا لاړ.[۲۸] له دې امله د هغه له وفاته وروسته یې زوی سید ناصر په کتاب ځینې برخې ورزیاتې کړې چې دا دي:[۲۹]
- د طیر مشوی حدیث: هغه حدیث چې حضرت علي یې د خدای په نزد تر ټولو محبوب کس ګڼلی دی.
- د مدینة العلم حدیث: په دې حدیث کې امام علي(ع) د پېغمبر د علم ښار ته د ننوتلو د دروازې په توګه معرفی شوی دی.
- ثقلین او سفینه حدیث: دوه حدیثونه چې د پېغمبر(ص) اهل بیت یې له ګمراهۍ اوهلاکته د نجات لاره معرفي کړې دي.
همداراز د حامد حسین لمسي محمد سعید، لاندینۍ برخې په دغه کتاب ورزیاتې کړې دي:
- د مناصبه حدیث: هغه روایت چې د علي دښمن یې کافر بللی دی.
- د رایت حدیث: هغه حدیث چې حضرت علي(ع) یې د خدای او د هغه د پېغمبر محبوب بللی دی.[۳۰]
- په نفحات الازهار فی خلاصه عبقات الانوار، کتاب کې د سید علی میلاني په وینا، د خیبر حدیث یوازې د سند له مخې جاجول شوی. همداراز د علی مع الحق حدیث نالیکلی پاتې دی.[۳۱]
خپرېدل
د عبقات الانوار کتاب لومړی ټوک په ۱۲۹۳ق کال کې د هند په لکهنو کې چاپ شو.[۳۲] بیا د دې کتاب لومړي ټوک په ۱۳۷۳ق کال کې په تهران کې چاپ شو.[۳۳] د ثقلین حدیث برخه په شپږو ټوکو کې په ۱۳۸۰ق کال کې په اصفهان کې چاپ شوه.[۳۴] د دغه کتاب غدیر برخه د غلامرضا بروجردي په څېړنه او سمونه په ۱۴۰۴ق تر ۱۴۱۱ ق کلونو کې په ۱۱ ټوکو کې په قم کې چاپ شوې ده.[۳۵]
ژباړه او لنډیز
- فیْضُ الْقَدیر فیما یَتَعَلّقُ بِحَدیثِ الْغَدیر، د عبقات الانوار لنډیز د شیخ عباس قمي لیکنه.[۳۶]
- په عربۍ ژبه د مدینة العلم حدیث د ځینو برخو ژباړه، لیک: د مولف د لمسي محمد سعید.[۳۷]
- الثمرات فی تعریب العبقات: په عربۍ ژبه د مدینة العلم حدیث، د تشبیه حدیث، د منزلت حدیث او د غدیر خطبه د ځینو برخو تلخیص او ژباړه لیک د سید محسن نواب لکهنوی.[۳۸]
- په عربۍ ژبه د نفحات الازهار فی خلاصه عبقات الانوارلیک د سید علی میلانی، په ۲۰ ټوکو کې.[۳۹]
- په عربۍ ژبه د عبقات د ځینو برخو ژباړه: لیک د سید هاشم حسیني عاملي (وفات؛۱۴۱۲ق)[۴۰]
مونوګراف
سواطع الانوار فی تقریظات عبقات الانوار لیک د عباس انصاري هندي شیرواني. لیکوال په دې کتاب کې ۲۷ تقریظه چې پر عبقات الانوار لیکل شوي، راغونډ کړې دي.[۴۱]
فوټ نوټ
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۱.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۷۸.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۷۸.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۱۰-۱۱۶.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۱۸-۱۲۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۳۸۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۳۸۱.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۳۷۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۳۸۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۲۱۴.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۷.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۷.
- ↑ حسینی میلانی، قادتنا کیف نعرفهم، ۱۴۲۸، ج۵، ص۳۲۲.
- ↑ حسینی میلانی، قادتنا کیف نعرفهم، ۱۴۲۸، ج۵، ص۳۲۲.
- ↑ هندی، عبقات الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۴.
- ↑ هندی، عبقات الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۴.
- ↑ حکیمی، میرحامدحسین، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۷-۱۱۸.
- ↑ حکیمی، میرحامدحسین، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۸.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۰-۳۱.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۷-۵۶.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۷.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳-۳۷.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۲۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۲۱۴.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۷-۲۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۲۱۴.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۸ و ص۱۲۲.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۸ و ص۱۲۲.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۸-۲۹ و ص۱۲۲.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۸-۲۹ و ص۱۲۲.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۹ و ص۱۲۲-۱۲۳.
- ↑ هندی، عبقات الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۵۹ و ص۷۱.
- ↑ هندی، عبقات الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۶۰ و ص۷۱.
- ↑ هندی، عبقات الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۶۰.
- ↑ صحتی سردرودی، «عبقات الانوار کاری کارستان»، ص۱۰۲.
- ↑ صحتی سردرودی، «عبقات الانوار کاری کارستان»، ص۱۰۲.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۱۲.
- ↑ صحتی سردرودی، «عبقات الانوار کاری کارستان»، ص۱۰۲.
- ↑ صحتی سردرودی، «عبقات الانوار کاری کارستان»، ص۱۰۲.
- ↑ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۱۰-۱۱۱.
سرچينې
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تصحیح حسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- حسینی میلانی، علی، نفحات الازهار فی خلاصة عبقات الانوار، قم، الحقائق، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- حسینی میلانی، محمدهادی، قادتنا کیف نعرفهم، تحقیق محمدعلی میلانی، قم، الحقائق، چاپ دوم، ۱۴۲۸ق.
- حکیمی، محمدرضا، میرحامدحسین، قم، دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة او اللقب، تهران، خیام، چاپ سوم، ۱۳۶۹ش.
- هندی، میر حامدحسین، عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار، تصحیح غلامرضا بروجردی، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
- صحتی سردرودی، محمد، «عبقات الانوار کاری کارستان»، آینه پژوهش، شماره۶۶، بهمن و اسفند ۱۳۷۹ش.