د مودت آیت
د مَوَدَّت آیت، د شوری سوره ۲۳ آیت دي، کوم چې د اسلام د پیغمبر ماموریت اجر د هغه اهلالبیټ یوازینۍ ملګرتیا او مینه په توګه معرفي کوي او د شیعي مفسرونو په وینا، دا د اهلبیت(ع) فضیلت په ګوته کوي. د شیعي او سني مفسرینو لخوا ذکر شوي بیانونه په ګوته کوي چې د موډت آیت هغه وخت نازل شوه چې د رسول الله(ص) مدینې ته له هجرت وروسته د انصار یو ډلې د خدای رسول ته وویل: چې هغه کولی شي د اړتیا په صورت کې له هغوی اموال وکاروي، او پیغمبر آیت لوستل: « زه له تاسو څخه د رسالت پروراندی معاش غوښتنه نه کوم، پرته لدې چې زما د خپلوانو ملګرتیا وکړی».
شیعهګانو او ځینې سنيانو د روایاتو پر بنسټ ویلی ده چی د ذیلقربی موخه پدې آیت کې د رسول الله اهلالبیټ؛ حضرت علي(ع)، فاطمه(س) او یوولس امامان د دوی له نسل دي. په هرصورت، نور نظرونه هم د سنیانو لخوا د «القربي» کلمې په تشریح کولو کې څرګند شوي دی. د علامه طباطبایی په وینا، د رسولالله صلیالله علیه و آله سلم څخه مینې او لیوالتیا امر کولو فلسفه: خلکو ته د قرآن او مذهب له معنی او تفسیر څخه خبر شولو دی.
د آیت متن او ژباړه
قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی(۲۳)
[ای پیغمبره] ووایاست چې زه د[ماموریت] په بدل کې ستاسو څخه انعام نه غواړم، پرته لدې چې زما د خپلوانو په اړه ملګري وکړئ
ځایتونه
مودت آیت د شیعهگانو په اند یو له هغه آیتونو څخه دي چې د پیغمبر کورنۍ او د دوی ځانګړي دریځ په اړه بیان شوی ده. او دا د دوی سره مینه کولو اړتیا ته اشاره کوي.[۱] ځینې دا آیت هم د حضرت علي(ع) د امامت یو دلیل ګني[۲]
د کلمي معنی
«مودت» د مینه او مینه وال په معنی دی.[۳] راغب اصفهاني د مینې او ملګرتیا شدت هم له محبوب سره د مودت معنی برخه ګني.[۴] «قربی» د نسبی خپلوانو او نور خپلوانو معنی هم لري.[۵]
د نزول شاءن
شیعهگانو مفسرین[۶] او سنیان مفسرین[۷] د ابن عباس له ژبه ویلی دي: کله چې پیغمبر(ص) مدینې ته ننوتل او د اسلام بنسټ پیاوړی شو، انصار وویل: موږ د خدای د رسول خدمت ورسو او خپل عرض وراندی کوو: که مالي ستونزې وموندل شي، زموږ دا مالونه به تاسو ته پرته له شرایطو شتون ولري. کله چې دوی دا وویل، آیت نازل شو: « زه نه غواړم تاسو زما د ماموریت لپاره اجر ورکړئ، پرته لدې چې زما د خپلوانو سره ملګرتیا وکړی» رسولالله صلیالله علیه وآله وسلم آیت تلاوت کړ او ویې ویل: زما له عزیزانو سره زما و روسته مینه وکړئ. دوی په خوښۍ او رضایت سره هم راووتل.
د قربی مصداق او مثالونه
د شیعه لید لور
شیعي عالمانو د روایاتو پر بنسټ، پدې باور دي چې د «القري » معنی د موت په آیت کې، د پیغمبر اهلالبیت(ع)؛ حضرت علي(ع) او فاطمه(س) او یوه لس امامان د دوی نسل دي او د دې تفسیر له مخې، مراد د "المودت فی القربی" د رسول الله کورنۍ سره مینه لرل دي.[۸] د فضل بن حسن طبرسي په وینا، متواتر روایتونه چی د شیعهګانو او سنیانو له لارې د اهلالبیټ(ع) د مینې وجوب په اړه نقل شویده، دا تشریح تاییدوي.[۹] د آیت په تفسیر کې له معصومین(ع) ډیر حدیثونه هم شتون لري چی په دغه ډول دلالت وکره، لکه؛
- امام حسن(ع) د خپل پلار، امام علي(ع) له شهادت وروسته، هغه خلکو ته خطبه لوستل او ویې ویل: موږ د اهلالبیټ او هغه کورنی څخه یو، چې خدای تعالی مینه یې پر هر مسلمان واجب کړی دی؛ چیرې چې ویل شوي: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»[۱۰]
- امام سجاد(ع) ته د موډت آیت په اړه وپوښتل شو، امام(ع) هغه ته وویل: "د دې آیت څخه موخه زموږ د پیغمبر کورنی سره مینه لرل دي.[۱۱]
- له امام باقر(ع) څخه نقل شوی دي چې د معصومین امامان د موډت آیت مصداق دی.[۱۲]
د اهل سنت لید لور
د اهل سنت پوهان د" ذالقربی" مصداق په تفسیرکې موافق نه دی؛ حسکاني حاکم په پنځمه پیړۍ هجری د شواهد التنزیل په کتاب کې، هغه اوه روایتونه نقل کریده چې د « ذالقربي » موخه حضرت علي(ع)، فاطمه(س) او حسنین(ع) دی.[۱۳] د زمخشري په وینا د «قربي» کلمي معنی تړاو او خپلوان دی نه کورنی او خپلوان[۱۴] او پدې سمبال خدای پیغمبر ته امر کوي چې له قریش څخه وغواړی که دوی باور ونلري، لږترلږه ستاسو د مینې او خپلوانو له امله، له رسولالله صلیالله علیه و آله وسلم سره دښمني مه کوئ.[۱۵] د هغه پر بنست چې آلوسي؛ د اهل سنت مفسران له ډله ویلي دي، نور نظرونه هم شتون لري چې موخه د "القربی" پیغمبر مور آمنه وي.[۱۶] یا موخه له موډت د قربی څخه دمسلمانان مینه له خپلوان سره یعنی د رحم صله ده.[۱۷]
د اهلبیتو مینه فلسفه
دا د پیغمبر د ماموریت بقا او دوام پرته بل څه ندي، او که څه هم د اهلالبیټ سره مینه « بلل شوې، دا په حقیقت کې یوه ګټه ده چې د انسان ځان ته رسیږی، نه د اهلبیت ګټه.[۱۸] لکه څنګه چې د قران کریم څخه په بل آیت کې ویل شوي: «قُلْ مَا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ»؛ هغه څه ووایاست، چې ما ستاسو څخه غوښتنه کړې ماموریت په توګه، دا ستاسو لپاره او ستاسو د ګټې لپاره [ هم دی ]. [۱۹].
یوازۍ لیکنې
- «معطیات آیة المودة» د سید محمود هاشمي شاهرودي لیکنه؛ محمدحسین بیاتي دغه کتاب په فارسي ژبه ژباړلی دی چې عنوان یې دی «درسهایی از آیه مودت».
- له اهل بیت(ع) سره مینه د قرآن او سنتو له نظره" د علی حسینی میلانی لیکنه؛ د اسلامي حقایقو مرکز مطبعه دا کتاب په 248 مخونو کې په ۱۳۸۹لمریز کال کې خپور کړ.[۲۰]
- فرض المحبّة فی تفسیر آیة المودّة، د شهاب الدین خفاجي لیکنه؛ علي راد دغه کتاب په فارسي ژبه ژباړلی دی چې عنوان یې دی «مودت اهل بیت در آینه وحی» دا ژباړه په ۱۳۸۴لمریز کال کې د بهنشر خپرندویه په هڅو خپره شوه.
- «مودت اهل بیت(ع)» د محمدمحسن حاجیحیدری لیکنه؛ دا کتاب په ١٨٨ مخونو کې په ١٣٩٢لمریز کال کې د آراسته خپرندوي له خوا خپره شوى دى.[۲۱]
اړوندې لیکنې
فوټ نوټ
- ↑ بابایی، «پژوهشی در آیه مودّت»، ص۶۳.
- ↑ علامه حلی، نهج الحق، دارالکتب اللبنانی، ص۱۷۵.
- ↑ ابنمنظور، لسان العرب، ذیل واژه «ودد».
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۸۶۱.
- ↑ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۲؛ ابنمنظور، لسان العرب ذیل واژه «قرب».
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: ابوحمزه ثمالی، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۰ق، ص۲۹۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۴؛ حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۵۸۷.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۳۸؛ دروزة، التفسیر الحدیث، قاهره، ۱۳۸۳ق، ج۴، ص۴۵۷.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: فرات کوفی، تفسیر فرات کوفی، ۱۴۱۰ق، ص۱۹۷؛ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۴؛ حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۵۷۲و ۵۷۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۴۴.
- ↑ علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر، ۱۴۰۹ق، ص۳۲۸.
- ↑ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۹۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۳، ح۷.
- ↑ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۸۹-۱۹۶.
- ↑ زمخشری، الکشاف، دارالمعرفه، ج۴، ص۲۱۹.
- ↑ طبری، جامع البیان، دارالمعرفه، ج۲۵، ص۱۵.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، دارالکتب العلمیه، ج۱۳، ص۳۰.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، دارالکتب العلمیه، ج۱۳، ص۳۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ج۱۸، ص۴۶.
- ↑ سوره سبأ، آیه ۴۷.
- ↑ حسینی میلانی، مهرورزی به اهل بیت(ع) از دیدگاه قرآن و سنت، ۱۳۸۹ش.
- ↑ حاجیحیدری، مودت اهل بیت(ع)، ۱۳۹۲ش.
سرچینې
- آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر قرآن العظیم، محقق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابوحمزه ثمالی، ثابت بن دینار، تفسیرالقرآن الکریم لأبی حمزة ثابت بن دینار الثمالی، تحقیق عبدالرزاق محمدحسین حرزالدین، بیروت، دارالمفید، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- ابنحنبل، احمد، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، تحقیق سید عبدالعزیز طباطبایی، قم، دارالتفسیر، ۱۴۳۳ق.
- ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیتا.
- بابایی، علیاکبر، «پژوهشی در آیه مودّت»، ماهنامه معرفت، شماره ۴۸، ۱۳۸۰ش.
- بحرانی، هاشم بن سلیمان، غایةالمرام و حجةالخصام، محقق علی عاشور، بیروت، موسسة التاریخ العربی، بیتا.
- حسکانی عبید الله بن احمد، تحقیق: محمودی، محمدباقر، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حسینی میلانی، علی، مهرورزی به اهل بیت(ع) از دیدگاه قرآن و سنت، قم، مرکز حقایق اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- دروزة محمد عزت، التفسیر الحدیث، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة، ۱۳۸۳ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، محقق مصطفی حسین احمد، بیروت، دارالکتب العربی، بیتا.
- شوشتری، نورالله بن شریف الدین، احقاق الحق و ازهاق الباطل، محقق شهاب الدین مرعشی، قم، مکتبة آیت الله المرعشی، ۱۴۰۹ق.
- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیتا.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، بیتا.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق محمد الکاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۰ق.