د شیعو د مذهب اصول
دا مقاله د شیعو د مذهب د اصولو په اړه ده. د اسلام د اصولو لپاره، د دیني اصول وګورئ.
د شیعو د مذهب اصول، د دی مذهب اساسي عقیدې توحید، نبوت، معاد، عدالت او امامت دي. د شیعه ګانو په وینا (توحید، نبوت او معاد) د هر یو له لومړیو دریو اصولو څخه انکار د کفر لامل کیږي، مګر د عدالت او امامت په دوه اصولو باور نه لرل، د شیعه ګانو د وتلو لامل کیږي، نه د اسلام څخه. د دين اصولو ترلاندې امامت ته ځای په ځای شول، دشیعه مذهب له نور اسلامي مذهبونو توپیر کوي او د همدې لامله دوی امامیه بلل کیږي. د عدالت په اصولو کې باور هم اشاعري ته له معتزله څخه توپیر کړی او شیعه ګانو او معتزله د عدلیه په نوم یادیږی.
ځایګاه
د شیعو د مذهب اصول د (توحید، نبوت، معاد، امامت او عدل) [۱] پنځه اصول ته بلل کیږي کوم چې د شیعه مذهب بنسټ او اساس جوړوي.[۲] پدې ټولو اصولو باور لرل د دی لامل کیږی چی هغه شیعه ګنلی شي، او که په دوی هیڅ باور نلري، هغه ته له شیعي مذهب څخه لرې کړي. البته، د توحید، نبوت او معاد درې د دین له اصول څخه دي او په دوی باور نه لرل د اسلام وتلو او د کفر لامل کیږي.[۳]
ځانګړي اصول
امامت[۴] او عدل[۵] د شیعه ګانو دوه ځانګړي اصول دي:
امامت
امامت (د اسلامي ټولنې مشرتابه او د محمد(ص) ځایناساستې یو الهی منصب دی.[۶] او د خدای لخوا، د پیغمبر(ص) دولس اولادونه دې مقام ته ټاکل شوي دي. [۷] د امامانو نومونه د امامت په سمبال سره په لاندې ډول دي: امام علي(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادي(ع)، امام عسکري(ع)، امام مهدي(عج)[۸]
ولې امامت د مذهب له اصولو څخه دی
د اصل الشیعه و اصولها په کتاب کې د محمد حسین کاشف الغطاء په وینا؛ امامت هغه اصل دی چې شیعي له نور اسلامي مذهبونه څخه توپیر کري.[۹] د دې له امله، د دولسو امامانو امامت باور کونکۍ د امامیه په نوم پیژندل کیږي[۱۰] او امامت د شیعه مذهب یو له اصولو څخه دی [۱۱] او څوک چې دا نه مني د شیعه له دایرۍ څخه بهر کیږی.[۱۲]
عدل
په دی باور لرل چې خدای په تشریع او تکوین نظام کې په حق سره به چلند کوي او ظلم نه کوي[۱۳]، عدلیه (شیعه او معتزله)، د شیانو حسن او قبح(شیگنې او بدی) عقلې ګني او باور لري چې د خدای عدالت کول، په دې معنی دی چې هغه د شیانو د شیگنې پر بنسټ عمل کوي، او د ظلم د ناولتوب، لپاره نه عمل کوي.[۱۴] په وړاندی، اشاعره پدې باور دي چې د د عادلانه چلند کولو لپاره، د خدای عمل معیار، ګنل کیږی او هر هغه څه چې خدای یې کوي ښه او عدالت دی، حتی که دا د انساني له اندونو ظالمانه وي.[۱۵]
ولې عدل د مذهب له اصولو څخه دی
د شیعه فیلسوف مصباح یزدی(۱۳۱۳- ۱۳۹۹ ش.) په وینا، عدل په کلام علم کې د هغه اهمیت له امله د شیعه او معتزله د مذهب له اصولو څخه ګنل کیږي.[۱۶] همدغسې د شیعي متفکر، مرتضی مطهری(۱۲۹۸- ۱۳۵۸ ش.)، د دې لامل چې عدالت د شیعه مذهب یو له اصولو څخه دی، د داسی باورونو د مسلمانانو ترمنځ رامینځته کول بولې چې د انسان آزادۍ او انسان واک انکار وکره لکه چې د اړ شول انسان، سزا ورکول د خدای له عدالت سره مطابقت نه لري.[۱۷] شیعه ګان او معتزله چی د انسان مجبور ګنل، د الهی عدالت پر تضاد بولي، له همدې امله د عدلیه په نوم پیژندل شوي.[۱۸]
گډ اصول
- توحید: د خدای په وجود باور، د هغه یووالي او د هغه شریک نه لرل.[۱۹]
- نبوت: پدې باور کول چې خدای ځیني کسان ته د خلکو لارښوني لپاره، نبوت مبعوث کړې ده. [۲۰] حضرت آدم(ع) لومړنۍ پیغمبر [۲۱] دی او حضرت محمد(ص) وروستۍ پیغمبر(ص) ده. [۲۲]
- معاد: باور لری په دی چې سړی به د مړی وروسته ژوند ته راشي او د هغه ښې او بد کارونه به ورته پاملرنه وشي.[۲۳]
فوټ نوټ
- ↑ محمدی ریشهری ته وګورۍ، دانشنامه عقاید اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۸، ص۹۹.
- ↑ نگاه کنید به محمدی ریشهری، دانشنامه عقاید اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۸، ص۹۷.
- ↑ کاشفالغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۰؛ نگاه کنید به امام خمینی، کتاب الطهاره، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۴۳۷-۴۳۸.
- ↑ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۷؛ سبحانی ته وګورۍ، الالهیات، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۰.
- ↑ مصباح یزدی، آموزش عقائد، ۱۳۸۴ش، ص۱۶۱.
- ↑ کاشفالغطاء، اصل الشیعه و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۱.
- ↑ لاهیجی ته وګورۍ، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۵۸۵.
- ↑ خزاز رازی، کفایةالاثر، ۱۴۰۱ق، ص۵۳-۵۵؛ صدوق، کمالالدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۵۴-۲۵۳.
- ↑ کاشفالغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۲۱.
- ↑ کاشفالغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۲.
- ↑ ««عدل» و «امامت» از اصول مذهب شیعه و چرایی آن؟»، آئین رحمت.
- ↑ کاشفالغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۲.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، صدرا، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ سبحانی، رسائل و مقالات، ۱۴۲۵ق، ج۳، ص۳۲.
- ↑ سبحانی، رسائل و مقالات، ۱۴۲۵ق، ج۵، ص۱۲۷.
- ↑ مصباح یزدی، آموزش عقائد، ۱۳۸۴ش، ص۱۶۱.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، صدرا، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ کاشفالغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۱۹.
- ↑ کاشفالغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۲۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۳۲.
- ↑ سوره احزاب، آیه۴۰.
- ↑ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۵۹۵؛ کاشفالغطاء، اصل الشیعة و اصولها، مؤسسة الامام علی(ع)، ص۲۲۲.
سرچینې
- امام خمینی، سید روحالله، کتاب الطهارة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۴۲۷ق/۱۳۵۸ش.
- خزاز رازی، علی بن محمد، کفایةالاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، تصحیح: عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
- سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۲۵ق.
- سبحانی، جعفر، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، به قلم شیخ حسن عاملی، قم: مؤسسة الامام الصادق، چاپ چهارم، ۱۴۱۷ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمالالدین و تمام النعمه، تصحیح: علیاکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.
- ««عدل» و «امامت» از اصول مذهب شیعه و چرایی آن؟»، آئین رحمت، مشاهده ۹ خرداد ۱۴۰۱ش.
- کاشفالغطاء، محمدحسین، اصل الشیعة و اصولها، تحقیق علاء آل جعفر، مؤسسة الامام علی(ع)، بیتا.
- لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، مقدمه زینالعابدین قربانی، تهران، نشر سایه، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- محمدی ریشهری، محمد، دانشنامه عقاید اسلامی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۵ش.
- مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، تهران، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ هفدهم، ۱۳۸۴ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، نشر صدرا.