د ابراهیم ابتلا آیت
د ابراهیم د آزمیښت آیت (بقره: ۱۲۴) د حضرت ابراهیم نصبولو لپاره د خدای لخوا له د امامت مقام ته د څو ازموینو وروسته ګوته کوی. د شیعه عالمانو دا آیت د امامت د الهي نصب لاملونه او د امام د عصمت اړتیا لپاره د قرآني دلایلو څخه ګني.
د شیعه او سني مفسرینو او متکلمانو د دې آیت په اړه ډیرې بحثونه راپورته کړي. ځینو ویلي چې د «کلمات» موخه کوم چې د آیت په وینا؛ ابراهیم دوی پای ته رسولي د اسماعیل قرباني کولو په اړه د ابراهیم خوب دی. یو شمیر دا د ټولو عقلي او شرعي تکلیفانو سره د ابراهیم ازموینه ګني. د علامه طباطبایی په وینا؛ د کلمات موخه، د ابراهیم ژمنو د خدای سره او د هغه په اړه الهی آزموینه دي.
د امامت اصطلاح په اړه د مفسرونه نظرونه همداسې ده: سیاسي مشرتابه، باطني ولایت، نړیوال امامت او نبوت.
متن او ژباړه
وَ إِذِ ابْتَلی إِبراهیمَ رَبُّه بِکلماتٍ فَأتَمَّهُنَّ قالَ إِنّی جاعِلُک لِلنّاسِ إِماماً قالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لاینالُ عَهدی الظّالِمینَ[۱]
کله چې څښتن تعالی د مختلف وسیلو سره ابراهیم ازموینې کړ[او هغه ازموینې یی ښه ترسره کړ]؛ خدای هغه ته وویل: ما تاسو ته د خلکو امام جورکړ. ابراهیم(ع)وویل؛ زما د اولادونو په اړه[هم امامان یی جوړه کړه] خدای وویل؛ زما عهد(ژمنه) ظالمانو ته ونه رسیږي.
له «کلمات» څخه بیلابیل تفسیرونه
د ابراهیم د آزمیښت آیت په وینا؛ خدای ابراهیم د«کلمات» سره ازموینه کړې. مفسرانو د «کلمات» په اړه یو څه نظرونه ورکړي دي:[۲]
- د حضرت ابراهیم خوب لیدل د خپل زوی اسماعیل، د قرباني کول په اړه؛
- پاکولو او سپیڅلی په برخه کې امرونه، یا د پاکولو او بدن پاکوالي لس دودونه؛
- دېرش اخلاقي ځانګړنه چې د توبه سوری په ۱۱۲ آیت، د احزاب سوری ۳۵ آیت او دموءمنون سوری له ۱ ترنهمه راغلې ده.
- د ابراهیم(ع) احتجاج او شخړه کول د ستورو، سپوږمۍ او لمر عبادت کونکو سره، هغه په اور کې غورځول، له خپل سیمي څخه هجرت کول او خپل زوی اسماعیل یې قربانی کول؛
- د ټولو عقلي او شرعیي دندو سره د ابراهیم(ع) ازموینې؛
- د حج مراسم ترسره کول.[۳]
طَبْرسی د مجمعالبیان په تفسیر کی پدې باور سره چې په آیت کې د «کلمات» ټکې ټول مطرح شوی احتمالات شامل کیږی، د امام صادق(ع) روایت ته هم اشاره وکړه، چې د کلمات موخه په آیت کې پنځه تنه آل عبا بلل کیږي؛ هماغه خلک چې د آدم توبه یې د دوی په واسطه منل شوې وه.[۴]
علامه طباطبایی په دې باور دی چې که څه هم په قرآن کې د «کلمات» موخه نه دی څرګند شوي، خو د آیت له سیاق څخه ترلاسه کیږي: «کلمات» د څښتن تعالی سره د ابراهیم تړونونه، او ټول هغه څه چې ورسره ازمول شوي و؛ لکه د ستورو کیسه، بتانو، کډوالۍ او خپل زامن قرباني کول.[۵] د هغه په نظر که په(فَاتَمّهنّ)فعل کې، ابراهیم فاعل وي، د کلمات پای ته رسولو معنی(فَاتَمّهنّ)، دا دي چې ابراهیم ټول هغه څه وکړل چې خدای یې د هغه څخه غوښتنه کړې وه، مګر که فاعل په(فَاتَمّهنّ)فعل کې څښتن تعالی وي، څرنگه چې دا د آیت ظهور دی پدې حالت کې، د کلمات پای ته رسیدل معنی، دا دي چې خدای ابراهیم ته بریا ورکړې او د ازموینو په اخیستو کې یې ورسره مرسته کړې.[۶]
د ابراهیم امامت موخه څه ده؟
د «امام» کلمه یو بل له هغو کلمو څخه دی چې مختلف تفسیرونه لري:
- د تبیان په تفسیر کې، شیخ طوسي ویلي دي چې پدې آیت کې امامت د سیاسي واک او ولایت په معنی دي. هغه د نبوت له شأنونه، ولایت او سیاسي زعامت ته نه گڼې؛ له همدې امله هغه باور لرې چې ټول پیغمبران، د نبوت دریځ سربیره، ولایت نه درلوده، مګر ځینې یې د داسې واک وړ دي.[۷]
- د علامه طباطبایی په نظر؛ امام هغه څوک دی چې خلک یې په وینا او چلند کې متابعت کوی، او پدې آیت کې د امامت موخه، یو باطني لارښود دی؛ هغه دریځ چې رسیدوته، د وجودي له کمالو څخه برخمن وي او ځانګړی معنوی پور ده چې د ډیری هڅو وروسته ترلاسه کیږي، او دا د نبوت موقعیت پرته بل څه دي، او له همدې امله امام د خلکو باندې ولایت لری.[۸]
- په دریمه پیړۍ کې د اهل سنت مفسر طبري، «امامت» د ابراهيم نړۍ واله امامت تفسیر کړې دی. د هغه په باور، د دې آیت په وینا؛ ابراهیم د خپل وخت او نورو وختونو لپاره امام دی او ان داچې د نور پیغمبران، او ټول توحیدي دینونو باید هغه تعقیب کړي.[۹]
- فخر رازی، د اهل سنت بل مفسر، امامت د ورته نبوت په توګه تفسیر کړی دی.[۱۰]
- جعفر سبحاني هم په دې باور دی چې په آیت کې د امامت موخه، په ټولو اړخونو کې د ابراهیم نمونه کیدل دي. د هغه په نظر، دا دریځ هغو کسانو ته ورکول کیږي چې حتی لومړیتوبونو هم نه پریږدی(ترک اولی) نه دی کړی دی. هغه وايي چې دا دریځ له عصمت څخه هم پورته دی او یوازې ځینې پیغمبرانو ورته دریځ درلود.[۱۱]
د امام په عصمت کې د آیت دلالت
اصلي مقاله: د امامانو عصمت
د شیعه عالمانو، د«لاینالُ عَهدی الظّالِمینَ» (زما ژمنتیا ظالمانو ته نه رسیږي)جملې په استناد، د امام د عصمت اړتیا پایلې اخیستلی ده.[۱۲] دوی باور لري چې د دې آیت په وینا، امام باید هرو مرو معصوم وي او ګناه او ظلم نه درلودلي وي، او دا چې د ابراهیم اولادونه داسې نه و، خدای د دې بیان سره، د خپلو زامنو لپاره د هغه غوښتنه نه ده منلې.[۱۳]
د شیعه عالمانو د نظرونو نیوکه
ځینو د دی تفسیر په نیوکه کې ویلي چې ظالم هغه څوک دی چې لومړی کبیره ګناه کوي، او دوهم د هغه ګناه څخه توبه نه کوي. نو په هغه ګناهکار باندې د ظالم ټکي نه پلي کیږي څوک چې توبه کوي. د پایلې په توګه، آیت د امامانو عصمت ته دلالت نه کوی.[۱۴]
د شیعه عالمانو ځواب
شیخ طوسي او فضل بن حسن طبرسي د دې نیوکه په ځواب کې ویلي دي چې نفی په «لاینالُ عَهدی الظالمین» مطلق دی؛ پدې معنی چی هر ظلم او هر وخت ته شاملیږی. له همدې امله، دا نشي ویل کیدی چې په جمله کې داسې سړی شامل نه وي څوک چې ظالم و، مګر توبه یې کړې. د هغه په وینا، دې مسئلې ته په پام سره، موږ د داسې شخص لرې کولو لپاره بل دلیل ته اړتیا لرو، پداسې حال کې چې دا ډول دلیل نه دی راپورته شوی.[۱۵]
علامه طباطبایی د دې ډولونو په ځواب کې وویل؛ چې ابراهیم یقینا د خدای څخه د هغو کسانو لپاره د بخښنې غوښتنه نه کوي څوک چې د دوی د ظلم څخه توبه نه ده کړیدی. له همدې امله، د هغه غوښتنه یوازې د هغو کسانو لپاره وه چې هیڅ ظلم نه درلود او یا د هغو کسانو لپاره چې دوی د ظلم څخه توبه کړی دی؛[۱۶] مګر څنګه چې خدای دا غوښتنه د ابراهیم د زامنو د ظلم له امله رد کړې، پایله دا ده چې د دې آیت پریکړه هغه کسان شامل دي چې ظلم یې کړي او بیا یې توبه کړې دی.[۱۷]
اړونده لیکنه
فوټ نوټ
- ↑ بقره سوره ۱۲۴ آیت
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۷۷-۳۷۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۴۳۶-۴۴۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۷۷-۳۷۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۷۷-۳۷۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۰.
- ↑ شیخ طوسی، تبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۲.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۶۱۰.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۳۶.
- ↑ وګورئ: سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۵، ص۲۳۵-۲۳۷.
- ↑ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۸۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۸۰؛ فاضل مقداد، اللوامع الالهیه، ۱۴۰۵ق، ص۳۳۲-۳۳۳؛ سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۴۱.
- ↑ جرجانی، شرحالمواقف، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۳۵۱؛ فخر رازی، مفاتیحالغیب، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۴۲.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۴۹؛ طبرسی، مجمعالبیان، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۲۰۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۲۷۴.
سرچينې
- جرجانی، میر سید شریف، شرح المواقف، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق.
- سبحانی، جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۳۸۳ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الشافی فی الامامة، تهران، مؤسسة الصادق، ۱۴۰۷ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۳۹۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۸ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۹ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، اللوامع الالهیة، قم، مکتبة المرعشی، ۱۴۰۵ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیحالغیب (التفسر الکبیر)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة، ۱۴۲۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۰ش.