مسوده:احمد
اَحْمَد، د اسلام د پیغمبر(ص) له هغو مشهورو نومونو څخه یو نوم دی چې په قرآن کریم کې کارول شوی دی. احمد د ډیر ستایونکي یا ډیر ستایلي کیدونکي معنا لري، او د روایتونو له مخې، دا د الهي الهام له مخې او د آسماني او ځمکني مخلوقاتو لخوا د پیغمبر د ستاینې له امله غوره شوی دی.
د اسلامي روایتونو له مخې، د پیغمبر(ص) د راتلو زیرې په تیرو آسماني کتابونو لکه انجیل کې په دې نوم سره ذکر شوی، او مسلمانان په دې باور دي چې په اوسني انجیل کې د فارقْلیط کلمه احمد ته اشاره کوي. دا نوم د لومړنیو اسلامي شاعرانو لکه ابوطالب او حسان بن ثابت په شعرونو کې کارول شوی و او په فارسي ادب کې منعکس شوی دی.
د پوهانو ترمنځ دا اختلاف دی چې آیا د محمد نوم مخکې و که د احمد نوم، او د شهرت او تاریخ له مخې کوم یو مخکې و او کوم یو غوره والی لري.
د پیغمبر(ص) احمد نوم کیښودل
احمد د پیغمبر(ص) له نومونو څخه یو نوم دی[۱] چې د صف سوره په شپږم آیت کې[۲] ذکر شوی چې د عیسی(ع) لخوا له هغه وروسته د یو پیغمبر د راتګ د زیري ته په کې اشاره شوې ده.[۳]
د روایتونو له مخې، د پیغمبر لپاره د احمد نوم غوره کول د الهي الهام له مخې و، د پیغمبر د مور، آمنه، د امیدوارۍ په وخت کې، یو غیبي غږ د هغې تر غوږ شو چې د خپل ماشوم همدا نوم کیږدوي.[۴] ابو طالب هم د پيغمبر(ص) د زوکړی په اوومه ورځ، د آسماني او ځمکنیو مخلوقاتو د ستاینې له امله د پیغمبر لپاره دا نوم غوره کړ.[۵]
مفهوم پيژندنه
احمد په دوو معناوو کې تفسیر شوی دی: تر ټولو زیات ستاینه کوونکی (هغه څوک چې ډیره ستاینه کوي) او تر ټولو زیات ستایلی شوی (هغه څوک چې ډیره ستاینه یې کیږي).[۶] ځینو سني عالمانو، د یو روایت[۷] له مخې، لومړۍ معنی غوره کړې ده،[۸] پداسې حال کې چې په شیعه سرچینو کې، د پیغمبر(ص) د حدیث پر بنسټ، د محمد نوم د ځمکې د خلکو د ستاینې څرګندونه کوي او احمد د آسماني مخلوقاتو د ډېرې ستاینې څرګندونه کوي.[۹] ځینو احمد او محمد د ستاینې په معنې کې شریک ګڼلي دي، د دې توپیر سره چې محمد د ستاینې کمیت او کثرت ته اشاره کوي، پداسې حال کې چې احمد د ستاینې کیفیت او لوړې درجې ته اشاره کوي.[۱۰] شیعه لغت پيژندونکی حسن مصطفوي هم په خپل کتاب التحقیق کې احمد د «غوره شوي» په توګه ژباړلی دی.[۱۱]
امام خمیني له عرفاني نظره، محمد د پيغمبر(ص) ملکي نوم او احمد یې ملکوتي نوم ګڼلی دی.[۱۲][یوې غوره سرچینې ته اړتیا ده]
د احمد یا محمد په نوم د نومولو لومړیتوب
د پیغمبر(ص) د محمد یا احمد په نوم د نومولو د لومړیتوب په اړه مختلف نظرونه شتون لري؛ ځینې، د صف سوره په شپږم آیت کې[۱۳] د احمد نوم ذکر ته اشاره کوي او همدارنګه تاریخي سرچینو ته اشاره کوي چې ښیي چې اهل کتاب له دې نومه مخکې خبر وو،[۱۴] نو د احمد د نوم لومړیتوب یقیني ګڼي. له بلې خوا، ځینې، استدلال کوي چې دا نوم د اسلام څخه مخکې عربانو کې بې ساري و نو د محمد د نوم په لومړیتوب او شهرت باندې ټینګار کوي،[۱۵] که څه هم تاریخي شواهد ښیي چې دا نوم له اسلام څخه مخکې جاهلي عربانو په ځینو قبیلو کې کارول کیده.[۱۶] د دې ډلې ځینو دا نوم د خدای د حکمت او فضل نښه ګڼلې ده ترڅو هیڅوک د هغه احمد سره مشتبه نشي چې د عیسی(ع) وړاندوینه شوې وه.[۱۷]
دریم نظر د احمد نوم سره نومول د تورات د اعلان سره سم و او محمد سره نومول د هغه په ژوند کې وو.[۱۸] په هرصورت، ځینې په دې باور دي چې د لومړۍ هجري پیړۍ تر پایه پورې د احمد نوم د محمد او محمود په څیر عام نه و.[۱۹]
په اسماني کتابونو کې د احمد نوم
د اسلامي روایاتو له مخې، د احمد نوم په لرغونو الهي کتابونو لکه تورات او انجیل کې ذکر شوی دی.[۲۰] په احادیثو کې، دا نوم په مختلفو عنوانونو لکه احید، فارقلیط او ماذماذ ذکر شوی دی[۲۱] او د امام رضا(ع) یو یهودي عالم سره په مناظره کې هم، د احمد په نوم د پیغمبر(ص) په اړه د حبقوق نبي وړاندوینه نقل شوې ده.[۲۲] که څه هم د علامه طباطبایي په وینا، دا نوم د انجیل په اوسنیو نسخو کې په څرګنده توګه نه دی ذکر شوی،[۲۳] خو مسلمانان په دې باور دي چې د یوحنا په انجیل کې د فارقلیط کلمه،[۲۴] د یوناني کلمې «پریکلوتوس» تحریف دی چې معنی یې «ستایل شوی» (احمد) ده.[۲۵] همدارنګه، په لرغونو عبراني متنونو لکه سفرِ پیدایښت کې، «مأدمأد» کارول شوی[۲۶] چې د «ډیر زیات» په توګه ژباړل شوی[۲۷] او ځینو یې له احمد سره پرتله کړی دی.[۲۸]
په عربي او فارسي شعرونو کې د احمد نوم
د لومړۍ پېړۍ د لومړیو لسیزو د شاعرانو لکه حَسّان بن ثابت،[۲۹] اِبنزِبَعْري،[۳۰] اِمرَؤُالقَیس کِندي[۳۱] و کَعب بن مالک[۳۲] غوندی شاعرانو په شعرونو کې د پیغمبر(ص) د نوم په توګه احمد ثبت شوی دی. د پیغمبر(ص) د تره ابوطالب په شعرونو کې هم ګڼ شمېر مثالونه شته چې پیغمبر(ص) د احمد په نوم معرفي شوی دی، د مثال په توګه:
د احمد نوم په فارسي شعرونو کې هم منعکس شوی دی؛ د مثال په توګه، د اتمې پیړۍ شاعر او عارف شیخ محمود شبستري داسې وايي:
فوټ نوټ
- ↑ ابنقیم، زاد المعاد، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۳۸؛ قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ سوره صف، آیه ۶.
- ↑ روحی و شریفی، «احمد»، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۲۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۴.
- ↑ ابنقیم، زاد المعاد، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۳۸؛ قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ بخاری، الصحیح، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۸۴، حدیث ۴۷۱۲.
- ↑ قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۲۹؛ سهیلی، الروض الأنف، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۵۳.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۶۵.
- ↑ محجوب، الموسوعة الذهبیة، ۱۹۹۳م، ج۲، ص۶۳۳.
- ↑ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۸۲.
- ↑ صادقی ارزگانی، پیامبر اعظم در نگاه عرفانی امام خمینی، ۱۳۸۶ش، ص۲۱-۲۷.
- ↑ سهیلی، الروض الأنف، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۵۳.
- ↑ ابنعساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۴۱۷.
- ↑ قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۰؛ محجوب، الموسوعة الذهبیة، ۱۹۹۳م، ج۲، ص۶۳۳.
- ↑ ابنحزم، جَمهرة أنساب العرب، ۱۹۸۳م، ص۴۰۰؛ ابندرید، الإشتقاق، ۱۴۱۱ق، ص۹.
- ↑ قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ ابنقیم، جلاء الأفهام، ۱۴۰۷ق، ص۲۰۰.
- ↑ پاکتچی، «احمد»، ج۶، ص۲۷۹۷.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۲۵؛ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۶۳۴ش، ج۱۸، ص۸۴.
- ↑ سیوطی، الخصائص الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۶۵.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۵۴.
- ↑ عهد جدید، انجیل یوحنا، باب ۱۴، آیه ۱۶ و ۲۶؛ باب ۱۵، آیه ۲۶ و باب ۱۶، آیه ۷.
- ↑ شاکر، «بشارتهای عهدین در مورد پیامبر اکرم(ص)»، ص۱۲۶.
- ↑ کتاب مقدس، کتاب پیدایش، باب ۱۷، آیهٔ ۲۰.
- ↑ نگاه کنید: ابنقیم، جلاء الأفهام، ۱۴۰۷ق، ص۱۹۵-۱۹۸.
- ↑ روحی و شریفی، «احمد»، ج۲، ص۳۲۷.
- ↑ حسان بن ثابت، دیوان حسان، ۱۹۷۴م، ج۱، ص۲۷۰.
- ↑ ابنطیفور، کتاب بغداد، ۱۴۲۳ق، ص۵۳.
- ↑ ابنحبیب، المُحَبّر، ۱۴۲۱ق، ص۲۰۷.
- ↑ ابنحبیب، المُحَبّر، ۱۴۲۱ق، ص۲۷۵.
- ↑ المِهزمی، دیوان أبیطالب بن عبدالمطلب، ۲۰۰۳م، ص۳۳۲؛ جهت مشاهده ابیاتی دیگر منسوب به ابوطالب با همین مضمون، رجوع کنید: سهیلی، الروض الأنف، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۵۷.
- ↑ شبستری، «گلشن راز»، بخش ۱، دیباچه، بند ۱۹ و ۲۰.
سرچينې
- ابنحبیب، محمد، المُحَبّر، تحقیق: کِسروی، حسن، قاهره، دارالغد العربی، ۱۴۲۱ق.
- ابنحزم، علی بن احمد، جَمهرة أنساب العرب، تحقیق: لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۹۸۳م.
- ابندرید، محمد بن حسن، الإشتقاق، تحقیق و شرح: عبد السلام محمد هارون، لبنان، دار الجیل، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- ابنسعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: عطا، محمد عبد القادر، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابنعساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، محقق: عمرو بن غرامة العمروی، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابنقیم، محمد بن أبیبکر، جلاء الأفهام فی فضل الصلاة علی محمد خیر الأنام، الکویت، دار العروبة، چاپ دوم، ۱۴۰۷ق.
- ابنقیم، محمد بن ابیبکر، زاد المعاد فی هدی خیر العباد، محقق: شافعی، اَنسمحمد، دار الآفاق العربیة، قاهره، چاپ اول، ۱۴۲۸ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح، المحقق: محمد زهیر بن ناصر، دار طوق النجاة، دمشق، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- پاکتچی، احمد، «احمد»، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۳ش.
- روحی، ابوالفضل و شریفی، احمدحسین، «احمد»، دائرة المعارف قرآن کریم، قم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- سهیلی، عبدالرحمن، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویة، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- سیوطی، جلالالدین، الخصائص الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
- شاکر، محمدکاظم، «بشارتهای عهدین در مورد پیامبر اکرم(ص)»، در پژوهشنامه قرآن و حدیث، شمارهٔ ۷، تابستان و پاییز ۱۳۸۹ش.
- شبستری، محمود، «گلشن راز»، وبگاه گنجور.
- شیخ صدوق، الخصال، محقق و مصحح: علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- صادقی ارزگانی، محمدامین، پیامبر اعظم در نگاه عرفانی امام خمینی، تهران، موسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- کتاب مقدس (عهد جدید)، ترجمه پیروز سیار، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۹۴ش.
- قاضی عیاض، أبوالفضل، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، محشی: الشمنی، أحمد بن محمد، دار الفکر الطباعة، دمشق، ۱۴۰۹ق.
- قُرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، سید طیب، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- محجوب، فاطمه، الموسوعة الذهبیة للعلوم الإسلامیة. قاهره، دار الغد العربی، چاپ اول، ۱۹۹۳م.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- المِهزمی، ابوهِفّان، دیوان أبیطالب بن عبدالمطلب، تحقیق: آل یاسین، محمدحسن، بیروت، بې خپرونکی، ۲۰۰۳م.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||